Overweging: “Van Leipzig tot Zwolle”
Ik neem u mee terug naar het jaar 1729 in Leipzig.
De eerste uitvoering van de Mattheus Passion
Die uitvoering vond plaats in de Lutherse kerk van Leipzig, let op, we zijn dan immers al twee eeuwen na de Reformatie
Dus de eerste uitvoering van de Mattheus Passion vond niet plaats in een calvinistiche Kerk, niet in een Rooms Katholieke Kerk, maar in een Lutherse kerk.
Midden in de Lutherse traditie waarin muziek en bijbel biede in de liturgie een even belangrijke rol innamen.
De eerste uitvoering duurde vier en een half uur
Eén uur preek, vijf koralen gezongen door de aanwezigen en dan 3 uur lang uitvoering van de Mattheus Passion.
Kom er nog eens om, als bij ons de kerkdienst langer dan anderhalf uur duurt, komen mensen na afloop bij me en zeggen, dominee, mut niet lange durn, koffie wordt kold
Maar toen ik eens te kort preekte in de ogen van een rasechte Wezeper, kreeg ik ook weer opmerkingen, die man zei tegen me
dominee, ie mutt’n niet nog korter gaon prek’n, want dan doe ik de pette dur niet meer veur of…..
Terug naar Leipzig.
De stad kende in die tijd 32.000 inwoners en lag aan een zijrivier van de Elbe in de regio Saksen.
Het is niet voor niks dat de buitengewoon intelligente Bach daar terecht was gekomen.
Want Leipzig was de stad van de universiteit, de stad van de hoog opgeleiden.
1729 is ook de tijd van de verlichting, de tijd van de vrijdenker, van de intellectuelen.
De stad ook van de boekverkopers.
Tot op de dag van vandaag zijn er in Duitsland nog steeds twee belangrijke internationale boekenfestivals in Duitsland, de Frankfurter Buchmesse maar ook: de Leipziger Buchmesse.
Leipzig was een handelstad.
Drie keer per jaar waren er internationale handelsbeurzen.
Die trokken kooplui uit de hele wereld.
Hongaren, Roemenen, Grieken, Arabieren zelfs, Armeniërs, Russen, Polen, Engelsen, Zwitsers, Denen, Nederlanders
Er waren ook Joodse kooplui, die kwamen voornamelijk uit Oost Europa, maar ook toen al:
die moesten extra belasting betalen als ze hun handelswaar wilden verkopen!
Nu in een grote stap door naar bijna 300 jaar verder, Zwolle, 2019.
Ook Zwolle is van oudsher al een welvarende stad geweest
Zoals Leipzig aan een zijrivier van de Elbe ligt, ligt Zwolle aan een zijrivier van de grote rivier Rijn, onze eigen IJssel.
Overigens, rond 1700 voeren de Schepen vooral over het Zwarte Water en de Vecht, omdat de IJssel slecht bevaarbaar was in die tijd en bij Kampen zelfs helemaal verzandt….
De toevloed van al die handelswaar, die door schepen via het Zwarte Water en de Zuiderzee werd aangevaard, bracht Zwolle tot grote welvaart en leidde onder andere tot het op de dag van vandaag bestaande Hopmanshuis. Het handelscentrum bij uitstek.
ook intellectueel heeft Zwolle in de Nederlandse geschiedenis altijd zijn partijtje meegeblazen.
Denk aan de staatsman Thorbecke die in Zwolle geboren werd
In zijn tijd een vrijdenker, net als de vrijdenkers in Leipzig….
Maar zeker ook aan de al eeuwen eerder geboren Thomas a Kempis, die de stad Zwolle religieus en intellectueel gezien wel op de kaart gezet.
Tot op de dag van vandaag kent Zwolle een van de grootste hogescholen van Nederland in de vorm van Windesheim.
Tot op de dag van vandaag kent Zwolle haar eigen Buchmesse, waar mensen uit alle hoeken van Nederland naar toe komen
de nationaal bekende Waanders in de Broeren,
En net als in de tijd van Bach, toen de joodse handelaren gediscrimineerd werden en hogere belasting moesten betalen, leven wij ook hier weer in een tijd, waarin discriminatie aan alle kanten op de loer ligt.
Ons land is vol, zeggen politici
Niemand kan er meer bij, zeggen anderen
Nederland moet wel Nederland blijven, horen we om ons heen
Zie hier de overeenkomsten tussen Leipzig 300 jaar geleden en het Zwolle van nu
Voor beide geldt:
toenemende welvaart, betere opleidingen, meer handel, meer internationalisering leiden niet per definitie tot meer geloof, of tot meer religie, of tot meer kerk, integendeel.
In die tijd schreef Bach zijn Mattheuspassion
in zo’n zelfde tijd leven wij nu…..
Bach houdt met zijn Mattheus Passion geen politieke toespraak
Bach zegt niet, mensen, laten we toch een beetje redelijk blijven
We zijn toch het land van de compromissen, we moeten het samen doen,
Zegt Bach allemaal niet
Bach wijst maar één kant op, hij wijst rechtstreeks naar de bijbel,
Hij wijst rechtstreeks naar Gods woord en zegt, daar ligt het antwoord
Niet in de welvaart van het toenmalige intellectuele Leipzig
Niet in de welvaart van het immer populairder wordende Zwolle
Maar in Gods woord
En dan wijst Hij ook nog niet eens op de overwinning, op het glorieuze van Pasen
Nee Bach zegt, het begint met de erkenning van het lijden in deze wereld
Wir setzen uns mit tränen nieder
Het begint ermee, dat we onder ogen zien, dat we er toen en ook nu 300 jaar later niet veel van gemaakt hebben.
Zeker, Nederland is welvarender, maar niet gelukkiger
Bach wijst erop, dat wie dat lijden ervaart
Wie dat eerlijk onder ogen ziet
Dat je tekort schiet
Dat je dan in deze wereld, maar ook in je eigen leven een weg kunt gaan
De weg van Jezus van Nazareth.
Bach nodigt je als het ware uit met zijn geniale muziek langs die weg van Jezus te trekken
Langs de statiën die ook hier in de kerk hangen:
Het lijdensevangelie bepaalt ons bij:
wat verraad eigenlijk is……..
wat pijnlijk verhoor met mensen kan doen…….
Hoe mensen in iemands leven kunnen afhaken……
Hoe te dealen met mensen die het niet meer zien zitten
Het lijdensevangelie van Jezus Christus nodigt ons uit om stil te staan:
Bij het loodzware kruis op Zijn rug
Bij Zijn huilende moeder
Bij de soldaten die Hem bespotten
Bij de doornenkroon op Zijn hoofd
Bij het kruis, waaraan Hij hangt
Bach nodigt u en mij uit die weg te gaan, omdat heel veel mensen zo’n weg ook in hun eigen leven moeten gaan
Anders dan toen maar gevoelsmatig hetzelfde
Mensen die zich afvragen, waar heb ik het aan verdiend?
Tja, waar heb ik het aan verdiend?
Mijn vader, vroeg ook Jezus, waar heb ik dit aan verdiend.
Uit de hemel vallen dan geen briefjes met het antwoord
Op Golgotha viel geen briefje
In Leipzig viel geen briefje
Zelfs in Zwolle vallen vanmiddag geen briefjes
Maar er gebeurt wel iets anders
Door de teksten heen en door de muziek heen wijst Bach op Jezus
die ene man, die die hele weg ging, van het begin tot het bittere einde
maar die letterlijk niet bleef hangen
die in het graf neerdaalde
Om na drie dagen tegen een wereld verloren in schuld te kunnen zeggen
Nee, dat hadden jullie allemaal niet verdiend
Maar dat hoeft ook niet meer, want Ik heb het uit genade met mijn eigen leven voor jullie verdiend
Dat is de weg die u en ik mogen gaan in deze weken voor Pasen
Langs lijden,
langs het kruis,
maar dan ook weer:
van duister naar licht
Van dood naar leven
Van Golgotha naar Getsemane
Van Jeruzalem terug naar het meer van Galilea waar Jezus in de vroege ochtend aan Zijn vissende volgelingen verscheen, die die nacht niks gevangen hadden en hen vroeg:
gooi je net eens over een andere boeg, begin nou na deze intensieve periode eens opnieuw
Dan eindigt ook jouw Passie in Pasen
Wij vissen te vaak in troebel water
wij blijven hangen in het lijden en het gekrakeel van deze tijd
Maar Pasen betekent dat Jezus na Zijn opstanding tegen Zijn volgelingen, dus ook tegen ons zegt:
gooi je net nou eens over een andere boeg
begin nou eens opnieuw.
van Galilea naar Leipzig naar Zwolle naar uw en mijn leven
Ga die lange weg en je zult Hem ontmoeten.
En maak een nieuw begin.
Amen
Zingen evangelische liedbundel no 131
Straks wordt het Pasen, Jezus leeft
Slotgebed en woorden van dank
Collecte (onder orgelspel)
“Zingen onder de Peperbus” is geheel afhankelijk van uw goede gaven, van harte aanbevolen.
Samenzang Jezus leeft in eeuwigheid
Ev liedbundel no 411 refrein, couplet 1, refrein 2
De laatste zingen onder de Peperbus van dit seizoen zal zijn op
28 april 2019 ORANJECONCERT met Vaassen’s mannenkoor, eigen projectkoor en organist Gerwin van der Plaats, voorganger ds. Hans van Ark
Helpt u ons ook financieel om de activiteiten doorgang te doen vinden? Elke gift is welkom: NL44 INGB 000 9687976 ten name van stichting Zingen onder de Peperbus te Zwolle. De Stichting is door de belastingdienst officieel aangemerkt als stichting, waaraan uw giften fiscaal aftrekbaar zijn.
Wilt u contact met een van de leden van de organisatie, belt of mailt u dan met:
ds Hans van Ark, tel 038-3336000, email hansvanark@planet.nl
Mary Vegter, tel 038-4544127, email mary.vegter@telfort.nl
Jenny van Ark, tel 038-3336000, email jennyvanark@hotmail.com
Bert Mechielsen, tel. 038-3769068, email bertmechielsen@live.nl
Louwe Smit, tel. 038-4771896 email louwe-arike@telfort.nl
